শিশুক ম’বাইলৰ পৰা কেনেকৈ আঁতৰত ৰাখিব — অভিভাৱকৰ বাবে পূৰ্ণ গাইড

“শিশুক ম’বাইলৰ পৰা কেনেকৈ আতৰত ৰাখিব। এই বিষয়টো আজিৰ দিনত প্ৰত্যেক অভিভাৱকৰ বাবে এক গুৰুত্বপূর্ণ দায়িত্ব। যদি সঠিক পৰিকল্পনা আৰু বিকল্প খেলৰ ব্যৱস্থা থাকে, তেন্তে এই সমস্যাৰ সমাধান একেবাৰে সহজ।”

পৰিচয়

আজিৰ যুগত প্ৰযুক্তি মানুহৰ জীৱনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংশ হৈ পৰিছে। স্মাৰ্টফোন, টেবলেট আৰু আন ডিজিটেল ডিভাইচে আমাৰ দৈনন্দিন জীৱন সহজ কৰি তুলিছে। কিন্তু যি সুবিধা ম’বাইল আৰু অন্যান্য স্ক্ৰীণ উপকৰণে আগবঢ়াইছে, তাৰ অপব্যৱহাৰে বিশেষকৈ শিশুসমূহৰ ওপৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাইছে। শিশুসকলে কম বয়সতেই স্ক্ৰীণৰ অভ্যাসত ডুবি যোৱাৰ ফলত সামাজিক যোগাযোগ, মনোবল, ধৈৰ্য, সৃষ্টিশীলতাত আদিত ব্যাঘত জন্মিছে।

আজিৰ দিনত বহুত ঘৰত দেখা যায় যে অভিভাৱকে সন্তানক খোৱা, টোপনিৰ সময়ত বা পঢ়া, খেলৰ সলনি ম’বাইল বা টিভিৰ স্ক্ৰীণৰ আগত ৰাখে। কেতিয়াবা শিশুৱে ম’বাইলৰ মাজেৰে একমাত্ৰ আনন্দ আৰু মনোযোগ লাভ কৰে বুলি অভিভাৱকে ভাবিব পাৰে, কিন্তু দীঘলীয়া সময়ৰ পিছত ই শিশুৰ শাৰীৰিক স্বাস্থ্য, দৃষ্টি, মনোযোগ আৰু পৰিয়ালিক সম্পর্কৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলায়।

এয়াত আমি আলোচনা কৰিম — কেনেকৈ শিশুক ম’বাইলৰ আসক্তি কমাব পাৰি, কেনেকৈ পৰিয়ালিকভাৱে ধৈৰ্য্য আৰু স্নেহৰ সৈতে এক স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিব পাৰি, আৰু কোন ধৰণৰ প্ৰায়োগিক কৌশল আৰু বিকল্প ক্ৰিয়াকলাপ গ্ৰহণ কৰি শিশুক স্ক্ৰীণৰ পৰা দূৰ ৰাখিব পাৰি। মই আপোনাক ধাপে ধাপে সহজ, বাস্তৱিক আৰু সফল প্ৰক্ৰিয়া দেখুৱাম, যাক অনুসৰণ কৰিলে শিশুৰ মন আনন্দিত, স্বাস্থ্যকৰ আৰু সৃষ্টিশীলভাৱে বিকশিত হ’ব।

এই প্ৰৱন্ধৰ শেষত আপুনি পাব — এখন সম্পূৰ্ণ গাইড য’ত অভিভাৱকেও বুজিব পাৰিব, আৰু শিশুকো আনন্দদায়কভাৱে ম’বাইলৰ সলনি নতুন বিকল্পৰ সৈতে জড়িত কৰিব পাৰিব।

Class 10 Maths Preparation

শিশুৱে ম’বাইল ব্যৱহাৰ কৰিলে কেনেকুৱা ক্ষতি হয়?

ম’বাইলৰ অতিব্যৱহাৰে শিশুসমূহৰ শাৰীৰিক আৰু মানসিক স্বাস্থ্যৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে। সৰ্বাধিক দেখা পোৱা সমস্যাবোৰ হ’ল চকুৰ সমস্যা, টোপনি কমি যোৱা, খাদ্য বস্তু খোৱাৰ অভ্যাস নষ্ট হোৱাৰ লগতে পঢ়া-শুণাত মনযোগ কমি যোৱা। শিশুৱে বহি পঢ়াৰ সলনি ভিডিঅ’ চাবলৈ অভ্যস্ত হৈ যায় আৰু তাৰ ফলত শিক্ষাগত দীশত যথেষ্ট ক্ষতি হয়। লগতে, শিশুৱে খেল-পৰিসৰৰ সলনি স্ক্ৰীণৰ লগত সময় পাৰ কৰাত ব্যস্ত হৈ পৰে আৰু সামাজিক সম্পৰ্কত দুর্বলতা দেখা দিয়ে।

প্ৰথম পদক্ষেপ: অভিভাৱকৰ ভূমিকা

শিশুক ম’বাইলৰ পৰা আঁতৰাবলৈ প্ৰথমতে অভিভাৱকে নিজৰ আচৰণ পৰিবৰ্তন কৰা একেবাৰে প্ৰয়োজনীয়। কাৰণ, শিশুসকলে কোনেও জন্মগতভাৱে ম’বাইলৰ প্ৰতি আকর্ষিত হৈ জন্ম গ্ৰহন নকৰে; তেওঁলোকে মা-দেউতাৰ দৈনন্দিন জীৱনত দেখা আচৰণৰ পৰা শিকি লয়। যদি ঘৰত মা-দেউতাকে সদায় ম’বাইলত ব্যস্ত থাকে, খোৱাৰ টেবুলত, কথোপকথনৰ সময়ত, বা সন্তানৰ আগত বেলেগ কামৰ সলনি ম’বাইল চাবলৈ ব্যস্ত থাকে — তেন্তে শিশুৱেও সেই আচৰণক স্বাভাৱিক বুলি ধৰি লয়। এইখিনিয়ে তেওঁলোকৰ মনত এটা ভাৱ গঢ়ি তোলে যে, “ম’বাইলেই আনন্দ আৰু সময় কটোৱাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ উপায়।”

সেয়ে অভিভাৱকে প্ৰথমতে নিজৰ ফোন ব্যৱহাৰৰ অভ্যাসত সজাগ হ’ব লাগিব। সন্তানৰ আগত ম’বাইল ব্যৱহাৰ নকৰি, তেওঁলোকৰ লগত চকু মিলাই কথা পাতা, একেলগে খেল-ধেমালি, কাহিনী কোৱা আদিবোৰৰ দ্বাৰাই শিশুৱে সঁচাকৈয়ে অনুভৱ কৰে যে মা-দেউতাৰ লগত সময় কটোৱাটোৱেই আটাইতকৈ আনন্দদায়ক।

মাত্ৰ এক ঘন্টা ম’বাইল এৰি আপোনাৰ নিজৰ সন্তানৰ লগত ছবি আঁকিবলৈ বহা বা ফুটবল খেলিবলৈ নামি যোৱা অভিভাৱকৰ বাবে হয়তো এটা অতি সৰু কাম, কিন্তু সেই অভ্যাসেই শিশুৰ মনত দীৰ্ঘস্থায়ী উদাহৰণ হৈ থাকে। শিশুৱে যি দেখে, তাকেই শিকে; আৰু অভিভাৱকৰ এই ইতিবাচক উদাহৰণে শিশুক লাহে লাহে স্ক্ৰীণৰ পৰা আঁতৰি আনিব পাৰে।

৭ দিনৰ পৰিকল্পনা — ধাপে ধাপে

দিন	কি কৰিব লাগে	অভিভাৱকৰ বাবে বিশেষ টিপ্‌ছ
প্ৰথম দিন	শিশুৱে দিনত কিমান সময় ম’বাইলত সময় ব্যয় কৰে, সেইটো লক্ষ্য কৰি লিখি ৰাখক।	কিবা বাধা নিদিব; কেৱল তথ্য সংগ্ৰহ কৰক যাতে পৰৱৰ্তী দিনত পৰিকল্পনা কৰিব পাৰি।
দ্বিতীয় দিন	ম’বাইলৰ সময় ৩০ মিনিট কমাই তাৰ ঠাইত গল্প শুনাওক বা খেল-ধেমালি কৰক	শিশুৰ প্ৰিয় গল্প অথবা মজাৰ খেল নিৰ্বাচন কৰক যাতে সঁচাকৈ আগ্ৰহ দেখুৱায়।
তৃতীয় দিন	সন্ধিয়াত পৰিয়ালিক আলোচনা বা একেলগে খেল – ধেমালি আৰম্ভ কৰক।	মা-দেউতাকে সম্পূৰ্ণ ম’বাইল এৰি সন্তানৰ লগত মনোযোগ দিয়ক।
চতুৰ্থ দিন	শিশুক বাহিৰলৈ লৈ যাওক — ফুটবল, ক্ৰিকেট বা হাঁহি-ধেমালি খেল খেলক।	অভিভাৱকে নিজেও খেলত অংশ লওক যাতে শিশুৱে অধিক আনন্দ পায়।
পঞ্চম দিন	শিশুক সৃষ্টিশীল কামত আগ্ৰহী কৰক — যেনে ছবি অঁকা, গল্প লিখা, কাগজৰ নাও বনোৱা ইত্যাদি।	শিশুৱে কৰা কামৰ প্ৰশংসা কৰক যাতে তেওঁৰ মনত গৌৰৱ আৰু আনন্দ জন্মে।
ছষ্ঠ দিন	পৰিয়ালিক খোৱাৰ সময়ত সম্পূৰ্ণ স্ক্ৰীণ নিষিদ্ধ কৰক।	খোৱাৰ টেবুলত কেৱল হাঁহি, কথোপকথন আৰু পৰিয়ালৰ উষ্ণতা থাকিব লাগে।
সপ্তম দিন	সন্ধিয়া ৭ বজাৰ পৰা ৯ বজালৈ “No Mobile Evening” পালন কৰক।	কাহিনী, খেল, গান বা একেলগে মজা কৰি পৰিয়ালিক পৰিৱেশ সাজাই তোলক।

বিকল্প আৰু ক্ৰিয়াকলাপ

শিশুৱে যদি ম’বাইলৰ সলনি আকর্ষণীয় বিকল্প পায়, তেতিয়া তেওঁ নিজেই স্বাভাৱিকভাৱে স্ক্ৰীণৰ পৰা আঁতৰি যাব। ই একেবাৰে মানুহৰ মনৰ বিজ্ঞান। যি বস্তুত আনন্দ আৰু নতুনত্ব থাকে, সেয়েই শিশুৰ মনোযোগ টানে।

অভিভাৱকে প্ৰথমে বুজি ল’ব লাগিব যে শিশুৰ বয়স, লিংগ আৰু পছন্দ অনুসৰি বিকল্প বাছনি কৰাটো অতি জৰুৰী। উদাহৰণস্বৰূপে, এজনী ছোৱালী হয়তো পুতলা-খেল, হস্তশিল্প, ছবি অঁকা, নাচ বা সংগীতত আগ্ৰহী হ’ব পাৰে। আনহাতে, এজন ছোৱালী হয়তো ফুটবল, ক্ৰিকেট, বেডমিণ্টন বা গোটেই ঘৰতে বনোৱা খেল খেলিবলৈ ভাল পাব পাৰে। কিন্তু ই মানে নহয় যে ছোৱালী ফুটবল খেলিব নোৱাৰে বা ছোৱালীয়ে আঁকিব নোৱাৰে। প্ৰধান কথাটো হৈছে — তেওঁলোকে যি কামত আনন্দ পায়, সেই দিশত পথ প্ৰদৰ্শন কৰিব লাগে।

প্ৰাক্টিকেল বিকল্পৰ কিছুমান উপায় —

• বাহিৰত খেল-খেলা: প্ৰতিদিনে অন্তত ৩০ মিনিট সন্তানক লৈ বাহিৰলৈ লৈ যাব। ফুটবল, ক্ৰিকেট, ভলিবল বা সৰল হাঁহি-ধৰি খেলা, দৌৰা বা সাইকেলত উঠা আদি শিশুৰ বাবে অত্যন্ত আকর্ষণীয়। ইয়াত অভিভাৱকে যদি ভাগ লয়, শিশুৰ আনন্দ দ্বিগুণ বৃদ্ধি হয়।
• সৃষ্টিশীল কাম: শিশুক ৰং, কাগজ, মাটিৰ খেলনা বা ব্লক দি সৃষ্টিশীল কামৰ সুযোগ দিব লাগে। তেওঁ কিবা এটা নতুন বস্তু তৈয়াৰ কৰিলে, অভিভাৱকে প্ৰশংসা আৰু উৎসাহ দিব লাগে।
• গল্প আৰু পঢ়া: শোৱাৰ আগতে শিশুক গল্প কওক বা তেওঁকেই কিছুমান ক’বলৈ উৎসাহিত কৰিব লাগে। মজাৰ চিত্ৰযুক্ত শিশু-পুথি দিলে তেওঁ নিজেই ম’বাইলৰ সলনি পুথি বাছি ল’ব।
• ঘৰুৱা খেল: ‘লুঠী’, ‘লুঠা-ভেটা’, ‘চেক-আউট’, ‘লুঠা-ধৰা’ আদি সৰু খেল ঘৰত অভিভাৱক-শিশু একেলগে খেলিব পাৰে।
• পৰিয়ালিক অংশগ্ৰহণ: একেলগে ৰন্ধন কৰা, উদ্যানত গছ-গছনি লগোৱা, ঘৰ পৰিচ্ছন্ন কৰা আদি কামত শিশু যদি অভিভাৱকৰ লগত জড়িত হয়, তেন্তে তেওঁৰ মন ম’বাইলৰ পৰা আঁতৰি যাব।

অতি গুৰুত্বপূর্ণ বিষয়টো হৈছে যে শিশুৱে বিকল্পত আনন্দ পোৱাৰ লগতে অভিভাৱকৰ সান্নিধ্য বোধ কৰিব লাগে। কেৱল বিকল্প দিলেই নহয়, তাত অভিভাৱকে একেলগে অংশ ল’ব লাগে। ই শিশুৰ বাবে মাত্ৰ এটা খেল নহয়, পৰিয়ালিক সিহঁতৰ সৈতে কাটোৱা অমূল্য সময়ত পৰিণত হয়।

HSLC Preparation – 2026

অভিভাৱকে ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া ভাষা — পেৰেণ্ট-গাইড

শিশুৰ লগত কথা পাতোঁতে কেতিয়াও “ম’বাইল নধৰিবা” বুলি কঠৰভাৱে কোৱা প্ৰয়োজন নাই। ধমক বা কঠোৰ নিৰ্দেশ শিশুৰ মনত অস্থায়ী ভয় জন্মায়, কিন্তু সেই ভয় বেছিদিন নথকাৰ বাবে ই দীৰ্ঘস্থায়ী ফলাফল নিদিয়ে। ইয়াৰ সলনি, শিশুৰ লগত স্নেহভৰা, উৎসাহদায়ক আৰু সহানুভূতিশীল ভাষা ব্যৱহাৰ কৰাটো অধিক ফলপ্ৰসূ।

উদাহৰণস্বৰূপে, “আজি আমি একেলগে কাহিনী শুনিম নে?”, “বাহিৰত ফুটবল খেলিম নে?”, “ব’লা, একেলগে খেলো” — এনে ধৰণৰ প্ৰশ্ন আৰু বিকল্প প্ৰদান কৰিলে শিশুৰ মনত নিজৰ পছন্দৰ আনন্দ বোধ জন্মায়। শিশুৱে ম’বাইলৰ সলনি আন বিকল্পত আগ্ৰহী হোৱা আৰম্ভ কৰে, কিয়নো তেওঁ বেছি মনোযোগ আৰু আনন্দ অনুভৱ কৰে।

স্নেহভৰীয়া ভাষাৰ সৈতে সহানুভূতি আৰু ধৈৰ্য মিশ্ৰিত কৰাও অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ। উদাহৰণস্বৰূপে-

• “মই জানো তুমি কিমান ভালকৈ খেলিবলৈ পাৰ, কিন্তু আজি আমি নিলিখিম, আজি আমি গল্প পঢ়িম।”
• “ব’লা, আজিৰ সন্ধিয়া ম’বাইল নধৰি একেলগে খেল খেলোঁ।”
• “ম’বাইলৰ পৰিৱৰ্তে আমি একেলগে চিত্ৰাঙ্কন কৰিম, তুমি কিবা সৃষ্টিশীল কাম বাছি লোৱ।”

এই ধৰণৰ ভাষাই শিশুৰ মনত গঢ়ি তোলে যে অভিভাৱকেই তেওঁৰ লগত আছে, তেওঁক বুজে আৰু সহায় কৰে। শিশুৱে অনুভৱ কৰে যে ম’বাইলৰ পৰা আঁতৰি থকা একেবাৰে শাস্তি বা নিয়ম নহয়; ই একেলগে আনন্দ ভাগ-বতৰা কৰা, নতুন ক্ৰিয়াকলাপৰ সুযোগ আৰু পৰিয়ালিক সহায়ৰ অংশ।

অতি প্ৰয়োজনীয় কথা: শিশুৰ পছন্দ আৰু মনৰ স্থিতি মনত ৰাখি প্ৰশ্ন আৰু বিকল্প আগবঢ়াব। উদাহৰণস্বৰূপে, শিশুৱে খেলা বা শিল্পত মনোনিবেশ কৰিব বিচাৰে, তেন্তে সেই সুযোগ দিব লাগে, আৰু যদি পঢ়া বা কাহিনী শুনাত আগ্ৰহী হয়, তেন্তে সেই বিকল্প আগবঢ়াওক। ই শিশুৰ মনৰ সৃজনশীলতা, ধৈৰ্য আৰু মনোযোগ বৃদ্ধিত সহায় কৰে।

শেষত, স্নেহভৰীয়া ভাষাই দীর্ঘস্থায়ী প্ৰভাৱ দিয়ে। শিশুৰ মনত ম’বাইলৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণক কেৱল কঠোৰ নিয়ম হিচাপে নহয়, পৰিয়ালিক সময়, আনন্দ আৰু সৃষ্টিশীল বিকল্পৰ সৈতে জড়িত এক মূল্যবান অভিজ্ঞতা হিচাপে প্ৰতিস্থাপন কৰে।

Best AI Tools For Higher Students

স্কুল আৰু কমিউনিটি সম্পৰ্কিত সহায়-

শিশুক ম’বাইলৰ পৰা আঁতৰাবলৈ দায়িত্ব কেৱল পৰিয়ালৰ ওপৰত নহয়। বিদ্যালয় আৰু স্থানীয় কমিউনিটিয়েও এই সমস্যাৰ সমাধানত গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা ৰাখে। অভিভাৱকৰ লগতে শিক্ষক-শিক্ষয়িত্ৰীয়ে শিশুৰ আচৰণত লাহে-লাহে ইতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।

উদাহৰণস্বৰূপে, বিদ্যালয়ত “ম’বাইল মুক্ত দিন” আয়োজন কৰিব পাৰি। এই দিনটোত শিশুৱে পূৰ্ণভাৱে ম’বাইল এৰি খেল-ধূলা, গল্প পঢ়া, দলীয় খেল বা সৃষ্টিশীল কামত অংশ গ্ৰহণ কৰে। শিক্ষক-শিক্ষয়িত্ৰীয়ে এই দিনটোক আনন্দদায়ক আৰু প্ৰতিযোগিতামূলক কাৰ্যসূচীৰ সৈতে উদযাপন কৰিলে শিশুৰ মনত ম’বাইলৰ ওপৰত আসক্তি হ্ৰাস হয়।

তাৰোপৰি, স্থানীয় কমিউনিটি সংঘ, পুৰণি ক্ৰীড়া ক্লাব বা গাঁওঘৰৰ যুব সংঘে সপ্তাহান্তৰ খেলধূলা, ফুটবল/ক্ৰিকেট টুৰ্নামেণ্ট, হস্তশিল্প আৰু নাট্যকৰ্মৰ কাৰ্যসূচী আয়োজন কৰিব পাৰে। শিশুৱে এই ধৰণৰ কাৰ্যসূচীত অংশ ললে ম’বাইলৰ বাহিৰতো আনন্দ আৰু আত্মবিশ্বাস অনুভৱ কৰে।

পৰিয়ালিকভাৱে, অভিভাৱকে বিদ্যালয় আৰু কমিউনিটিৰ সৈতে সমন্বয় কৰি একেলগে ক্ৰিয়াকলাপৰ তালিকা বনাব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে:

• সোমবাৰৰ পৰা শুকুৰবাৰলৈ স্কুলত “ডিজিটেল ফ্ৰী হোৱাৰ ঘণ্টা” প্ৰচলন কৰা।
• স্থানীয় কমিউনিটিয়ে সপ্তাহে একেলগে খেল-ধূলা আৰু সৃষ্টিশীল কাৰ্যসূচী আয়োজন কৰা।
• বিশেষ উৎসৱ, ছুটী বা পৰ্বৰ সময়ত শিশুক ম’বাইলৰ সলনি প্ৰকৃতি আৰু পৰিৱেশৰ লগত সংযুক্ত কৰা কাৰ্যসূচী।

ইয়াৰ ফলত শিশুৱে লাহে লাহে বুজিব যে ম’বাইল নথকা মানে নষ্ট সময় নহয়, বৰঞ্চ নতুন আনন্দ, সামাজিক সম্পৰ্ক আৰু স্বাস্থ্যকৰ অভ্যাসৰ অংশ। স্কুল আৰু কমিউনিটি এই প্ৰক্ৰিয়াত শিশুৰ আগ্ৰহ আৰু মনোবল দুয়ো বৃদ্ধি কৰে।

Roles of Parents’ in Child’s Education

FAQ (Frequently Asked Question) (সঘণে সোধা প্ৰশ্ন)

সামৰণি

শিশুক ম’বাইলৰ পৰা আঁতৰ ৰখাটো এদিনৰ কাম নহয়। ই এজন অভিভাৱকৰ ধৈৰ্য, সময় আৰু উদাহৰণত নিৰ্ভৰ কৰে। পৰিয়ালিক একেলগে খেল, কাহিনী আৰু আলোচনা — এইবোৰেৰে শিশুৱে স্বাভাৱিকভাৱে স্ক্ৰীণৰ পৰা আঁতৰি যাব। ম’বাইল এড়োৱা মানে কেৱল আসক্তি ৰোধ নহয়, বৰঞ্চ এক সজীৱ, স্বাস্থ্যকৰ আৰু সুখী পৰিয়ালৰ নিৰ্মাণ হোৱাটোকে বুজায়।

Download PDF